مفهوم انقلاب نسل چهارم بر پایه فناوری‌ های نو / پایان نسل شیوه‌ های سنتی تولید به‌ واسطه تحولات دیجی

اصطلاح نسل چهارم صنعت یا انقلاب صنعتی چهارم، به گامی توسعه‌ای در مدیریت و سازماندهی تمام فرآیند زنجیره ارزش که در صنایع تولیدی درگیر هستند اشاره دارد. این مفهوم در ایالات‌متحده و بیشتر کشورهای انگلیسی ‌زبان، با اصطلاح اینترنت اشیاء، اینترنت همه چیز یا اینترنت صنعتی معروف است که امروزه به‌صورت گسترده در تمامی کشورهای اروپایی به‌خصوص کارخانه‌های تولیدی کشور آلمان با مفهوم انقلاب صنعتی چهارم به‌کار گرفته شده است و «پایان نسل شیوه‌های سنتی تولید به‌واسطه تحولات دیجیتالی» وجه مشترک تمام این اصطلاحات و مفاهیم است.

چندی پیش هم مدیر عامل سیسکو نظرات جالبی در خصوص آینده این مبحث در رسانه‌ها ارائه کرد و گفت: «آماده باشید یا نه، اینترنت همه‌چیز دارد می‌آید.»

محیط نسل چهارم انقلاب صنعتی

«فرصت امروز» سراغ محمد دیندوست، کارشناس ارشد معماری سیستم‌های کامپیوتری - دانش آموخته DBA دانشگاه تهران و عضو هیات موسس و مدیر پژوهشی شرکت تعاونی دانش‌بنیان خانه پژوهش فاوا رفته است تا در خصوص نسل چهارم انقلاب صنعتی اطلاعاتی به دست آورد و میزان اهمیت این انقلاب نوآور را برای صاحبان کسب‌و‌کار، موسسات، سازمان‌ها و کارخانه‌ها مشخص کند.

 4 انقلاب تا به امروز و اینترنت همه چیز

دیندوست ابتدا درباره پروسه‌ای که صنعت از دیرباز تا به امروز طی کرده اینچنین می‌گوید: نسل‌های انقلاب صنعتی در گذر زمان به ترتیب زیر دسته‌بندی می‌شوند:

انقلاب صنعتی اول: انتهای قرن هجدهم سال 1870 نخستین دستگاه بافندگی مکانیکی. معرفی محصولات مکانیکی که از آب و بخار آب نیرو می‌گرفتند.

انقلاب صنعتی دوم: آغاز قرن بیستم سال 1784 نخستین خط مونتاژ. معرفی تولیدات انبوه به کمک نیروی برق.

انقلاب صنعتی سوم: ابتدای دهه 70قرن بیستم سال 1969 نخستین سامانه کنترل منطقی قابل برنامه‌نویسی. معرفی و به کارگیری محصولات الکترونیکی و فناوری اطلاعات.

انقلاب صنعتی چهارم: امروز مبتنی بر سامانه‌های محصولات سایبری-فیزیکی، تلفیق دنیای مجازی و واقعی.

فناوری اطلاعات و تسهیل خطوط تولید

این کارشناس پس از تشریح مختصر این پروسه می‌افزاید: مدت‌ها است که فناوری اطلاعات جای خود را در فرآیندهای صنعتی باز کرده است، اما روندهای جدید پس از سال 1970، پا را فرا‌نهاده و به دنبال تسهیل محیط صنعتی از طریق به‌کارگیری اتوماسیون خط تولید به کمک فناوری اطلاعات هستند. با تلفیق گسترده صنایع تولیدی و تولیدات سنتی با فناوری اطلاعات و ارتباطات، مرز بین دنیای واقعی و دنیای مجازی به‌شدت نازک و نازک‌تر شده و مفهومی با نام سامانه‌های تولیدی سایبر-فیزیکی را ایجاد کرده است.

سامانه‌های تولیدی سایبر-فیزیکی

وی تصریح می‌کند: سامانه‌های تولیدی سـایبر- فیزیـکی، شبکه‌هایی برخط از ابزارها و ماشین‌های روزمره هستند که به شکل یک شبکه مجازی با یکدیگر در ارتباط هستند. به بیانی ساده‌تر، این سامانه‌ها با ارتباط‌دهی فناوری اطلاعات به اجزای مکانیکی و الکترونیکی، امکان ارتباط اجزا را از طریق شبکه با یکدیگر فراهم می‌کنند. واسط ارتباط‌گیری با زیرساخت‌های هوشمندی همانند جابه‌جایی هوشمند، شبکه برق هوشمند، لجستیک هوشمند و خانه و ساختمان‌های هوشمند، رکن مهم و مرکزی انقلاب چهارم صنعتی را تشکیل می‌دهد.

نقش شبکه‌ها و فناوری‌های نمایی در رشد صنعت

دیندوست در خصوص تاثیر شبکه‌ها در انقلاب نسل چهارم می‌گوید: اتصال به شبکه‌های اجتماعی و شبکه‌های کسب‌وکار –جامعه و کسب‌وکار مبتنی بر وب- نیز نقش بسیار مهمی در حرکت دیجیتالی به سمت انقلاب صنعتی چهارم بازی می‌کند.

این کارشناس در ادامه توضیح می‌دهد: چاپ سه‌بعدی، فناوری حسگر، هوش مصنوعی، روباتیک، خودروها و هواپیماهای بدون سرنشین و فناوری نانو تنها مثال‌هایی از فناوری‌هایی با رشد نمایی هستند که به‌صورت اساسی فرآیندهای صنعتی را تغییر داده و باعث شتاب و انعطاف‌پذیری آنها می‌شوند، البته باید توجه داشت که بسیاری از این فناوری‌ها جدید نبوده و 20 یا 30 سال قبل اختراع شده‌اند. بااین‌وجود، رشد چشمگیر قدرت محاسباتی در سال‌‎های اخیر و کاهش هزینه و اندازه این فناوری‌ها، به‌کارگیری آنها را برای مصارف صنعتی امکان‌پذیر کرده است.

مولفه‌های نوآورانه توسعه صنعت چهارم

موجودیت‌های هوشمند صنعت 4/0 به‌گونه‌ای تعریف شده‌اند که در آن، سیستم‌های سایبری-فیزیکی نظارت بر فرآیندهای فیزیکی را بر عهده داشته و از جهان فیزیکی یک کپی مجازی جهت انجام تصمیم‌گیری‌های غیرمتمرکز ایجاد می‌کنند.

دراین‌بین، اینترنت اشیا امکان برقراری ارتباط و تعامل مابین سیستم‌های سایبری-فیزیکی با یکدیگر و با انسان‌ها را به‌صورت بلادرنگ مهیا می‌کند. نقش اینترنت خدمات نیز ارائه سرویس‌های درونی و میان سازمانی مابین کلیه ذی‌نفعان در طول زنجیره ارزش است. در ادامه توصیفی کلی از هر یک از مفاهیم نوین توسط دیندوست در صنعت 04/0 ارائه شده است:

سیستم‌های سایبری- فیزیکی

سیستم‌ ســایبری- فیزیکی(CPS)  سیستمی مشــارکتی شامل مولفه‌های محاســباتی کامپیوتـــری کنترل‌کننده موجودیت‌های فیزیکی است. پتانسیل‌های اقتصادی و اجتماعی چنین سیستم‌هایی بسیار بیشتر از آن چیزی است که تاکنون محقق شده است و سرمایه‌گذاری‌های هنگفتی در سراسر دنیا برای توسعه فناوری مرتبط در حال انجام است. سیستم‌های‌ سایبری- فیزیکی پویایی فرآیندهای فیزیکی را با نرم‌افزار و شبکه‌سازی ادغام کرده‌اند تا از آن به‌منظور ارائه نمونه‌های انتزاعی و روش‌های مدل‌سازی، طراحی و تحلیل، برای یک مجموعه یکپارچه‌شده استفاده کنند.

اینترنت اشیا

اینترنت اشیا(IOT)  مفهومی جدید در دنیای فناوری و ارتباطات بوده و به‌طور خلاصه فناوری مدرنی است که در آن برای هر موجودی (انسان، حیوان یا اشیا) قابلیت ارسال داده از طریق شبکه‌های ارتباطی اعم از اینترنت یا اینترانت فراهم می‌شود. ‬ همچنین ایده طراحی دستگاه‌های مختلف با امکان برقراری ارتباط بی‌سیم به‌منظور رهگیری و کنترل از طریق اینترنت یا حتی یک برنامه ساده مخصوص گوشی‌های هوشمند، اصطلاح اینترنت اشیا را توصیف می‌کند.

بررسی‌های موسسه تحقیقاتی گارتنر نشان می‌دهد که تا سال 2020 بیش از 25میلیارد وسیله مختلف در جهان از طریق خدمات مبتنی بر اینترنت اشیا به اینترنت یا دیگر شبکه‌های اطلاع‌رسانی متصل خواهند شد. بررسی‌های شرکت سیسکو نیز حاکی است که تا غلبه یافتن پدیده اینترنت اشیا تنها سه سال زمان باقی است.

اینترنت خدمات

ایده اولیه اینترنت خدمات، استفاده سامان‌مند از اینترنت برای ایجاد راه‌های جدید خلق ارزش در بخش خدمات است. از زوایای مختلفی همچون فناوری اطلاعات، معماری سرویس‌گرا، نرم‌افزار به‌عنوان یک سرویس، برون‌سپاری فرآیندهای کسب‌وکار می‌توان به این موضوع نگاه کرد.

ویژگی‌های اصلی صنعت 4/0
این پژوهشگر در پایان توضیح می‌دهد: ویژگی‌های اصلی صنعت 4/0 بیانگر ظرفیت بالای این صنعت است و تولیدکنندگان با رویکرد سنتی برای بهره‌گیری از آن باید دیدگاه خود در رابطه با مفاهیمی همانند شبکه‌سازی عمودی سیستم‌های تولید هوشمند، تجمیع افقی با نسل جدید شبکه‌های زنجیره ارزش، به‌کارگیری مهندسی در کل زنجیره ارزش و تاثیر فناوری‌هایی با رشد نمایی را در مسیر توسعه تغییر دهند که در گزارش‌های بعدی این مفاهیم چهارگانه و چگونگی بهره‌برداری از آنها را برای تولیدکنندگان تشریح می‌کنیم.

کمپانی‌های بزرگ جهان در ۱۰ سال گذشته در چه صنایعی فعالیت می‌کردند؟

همانطور که می‌دانیم در سال‌های اخیر تکنولوژی با سرعت بالایی در حال رشد بوده است و با انقلاب صنعتی چهارم تغییرات زیادی در این سال‌ها در روند زندگی مردم به وجود آمده است. این تغییرات سیستم کاری و اهمیت شرکت‌ها و کمپانی‌های مختلف را نیز تغییر داده است. برای مثال در سال‌های ۲۰۰۶ یا ۲۰۰۷ برترین شرکت‌ها در حوزه‌ی انرژی و در زمینه‌ی بانک‌ها بودند و موضوع تکنولوژی، کامپیوتر و فناوری اطلاعات مطرح نبود. اما در سال‌های اخیر کمپانی‌های تکنولوژی و فناوری اطلاعات به شدت رشد کرده‌اند و جایگزین تمامی کمپانی‌های بزرگ دنیا شده‌اند. در واقع بزرگترین سرمایه گذاری‌های دنیا در حال حاضر در حوزه‌ی تکنولوژی و فناوری اطلاعات صورت می‌گیرد و کمپانی‌های این چنینی از سرمایه‌ی بالایی برخوردار هستند.

انقلاب صنعتی چهارم

از سویی می‌توان گفت این تحولات صنعتی نوعی انقلاب در صنعت جهان است و نام آن را انقلاب صنعتی چهارم گذاشته‌اند. این انقلاب به معنی رویکرد فن آوری‌های مختلف در زمینه های مختلفی چون زمینه‌های زیستی، فیزیکی، دیجیتال، درمان، کشاورزی و غیره است. این روزها بیش از ۵۰ درصد زندگی مردم به صورت دیجیتالی و توسط تکنولوژی صورت می‌گیرد و این موضوع باعث رشد کمپانی‌های تکنولوژی شده است.

موج چهارم انقلاب صنعتی در واقع توسعه و تکامل تکنولوژی است. این انقلاب رویاهای انسان را به حقیقت نزدیک کرده و انسان را در دنیای ماشینی غرق کرده است. این عصر جدید قدرت کمپانی‌های تکنولوژی را تغییر داده و اکنون قدرت در دست کمپانی‌هایی مانند فیس بوک، گوگل، آمازون، اپل و مایکروسافت است.

طبق بررسی‌های صورت گرفته در سال ۲۰۱۶، مشخص شده است که در سال ۲۰۰۶یعنی ۱۱ سال قبل برترین و ثروتمندترین کمپانی‌ها، مربوط به کمپانی‌های نفت، گاز، برق و در واقع کمپانی‌های مربوط به انرژی و هم‌چنین بانک‌ها بودند. اما از سال ۲۰۱۶ کمپانی‌های تکنولوژی جای تمامی این کمپانی‌های را گرفتند. برای مثال در سال ۲۰۰۶ کمپانی‌هایی مانند Exxon Mobile و General Electric که مربوط به تولیدات گاز، برق و نفت بودند در صدر قرار داشتند و جزو ثروتمند‌ترین کمپانی‌های سال بودند، در حالی که هیچ کمپانی جز مایکروسافت به عنوان کمپانی ثروتمند تکنولوژی در لیست قرار نداشت.

مطلب پیشنهادی  آیا من می‌توانم یک کارآفرین باشم؟

در آن سال کمپانی مایکروسافت در جایگاه چهارم قرار گرفت. این در حالی است که در سال ۲۰۱۶ این کمپانی های انرژی به شدت سقوط کردند و جای خود را به کمپانی‌هایی چون اپل، آلفابت و مایکروسافت دادند. لازم به ذکر که در سال ۲۰۱۶ کمپانی Exxon Mobile در جایگاه پنجم قرار گرفت و کمپانی General Electric در جایگاه نهم لیست سال ۲۰۱۶ قرار گرفت. نکته‌ی جالب‌تر این است که تقریبا تمامی کمپانی‌های برتر سال ۲۰۱۶ کمپانی‌های مربوط به فناوری اطلاعات هستند و این تفاوت عظیم در ۱۰ سال به معنای یک انقلاب بزرگ صنعتی است.

اما علت ناگهانی این رشد چیست؟ چه چیزی باعث چنین تحول بزرگی در صنعت شده است؟ در اواخر سال ۲۰۰۰، یک بحران بانکی و مالی بزرگ به وجود آمد و از سوی دیگر شرکت‌های نفتی پس از ریختن نفت BP خلیج مکزیک نیز به شدت مورد انتقاد قرار گرفتند. در همین حال، شرکت های تکنولوژی افزایش و رشد پیدا کرده و منجر به نتایج بدست آمده در سال ۲۰۱۶ شدند. همانطور که شاهد هستیم با ورود تکنولوژی و گسترش فناوری اطلاعات کارها برای مردم راحت تر صورت گرفت و ارتباطات گسترده تر شد. در نتیجه با ورود اینترنت و همگانی شدن آن، همچنین با ورورد عصر جدیدی از گوشی های موبایل، سرمایه گذاری در این کمپانی ها نیز آغاز شد و نتایج خوبی به همراه داشت. این موضوع کم‌کم بخشی از هویت مردم را تشکیل داد و مردم به سرعت به شکل گسترده ای با فناوری و تکنولوژی خو گرفتند.

این انقلاب صنعتی چهارم و پیشرفت روز افزون تکنولوژی از مزایای بسیاری برخوردار بود و دوره‌ی جدیدی را برای مردم به ارمغان آورد. از سوی دیگر می توان به رشد فناوری در تمام زمینه‌ها نیز اشاره کرد. در سال‌های اخیر تکنولوژی و فناوری تاثیر بسیار زیادی در زمینه‌ی درمانی و تشخیص بیماری‌ها داشته است که این موضوع یک قدم بسیار بزرگ است. به طور کلی، به وضوح تاثیر فناوری را بر اقتصاد می توان دید.

مطلب پیشنهادی  آن‌چه که یک استارت‌آپ را از یک کسب وکار معمولی متمایز می‌کند

این روند رشد فناوری اطلاعات و تکنولوژی، ترسیم آینده برای بشریت است و این روند همچنان ادامه خواهد داشت. اما کدام یک از کمپانی های فناوری اطلاعات تا ۱۰ سال آینده دوام خواهند آورد و جایگاه خود را حفظ خواهند کرد؟ آن چیزی که قابل پیش بینی است پیشرفت مداوم و بدون وقفه‌ی تکنولوژی است اما اینکه کدام کمپانی‌ها تا سال های آینده بر جای خود باقی باشند به عملکرد و استراتژی هر کمپانی بستگی دارد. در نتیجه نمی‌توان پیش بینی کرد که کدام کمپانی‌ها پا برجا می‌مانند و کدام یک، تا ۱۰ سال آینده از دور خارج می‌شوند.

در نهایت ما همچنان منتظر اتفاقاتی که قرار است در دهه‌های آینده روی دهد هستیم و امیدواریم این پیشرفت آسیبی به انسان و زندگی بشر وارد نکند. انقلاب صنعتی چهارم این قدرت را دارد تا انسان را به مرحله‌ی جدیدی وارد کند و طبیعت و سرشت انسان را از او بگیرد.

انقلاب چهارم صنعتی و مدیران سنتی

ارزهای دیجیتال، بلاکچین، بیت کویین، اقتصاد دیجیتال، اینترنت اشیا، استارت آپ، دولت الکترونیک و دولت همراه اصطلاحاتی هستند که به زودی زود علاوه بر پرکاربرد شدن در سپهر ادبیات ایران، تغییرات شگرفی را در سبک زندگی، فرهنگ، نوع برخورد و تعامل بین انسان ها بوجود خواهد آورد که باور آن اکنون شاید برای بسیاری از ایرانیان غیر قابل تصور باشد.
حذف شدن پول فیزیکی از چرخه تبادلات حتی خرد و همچنین حذف شدن کارت هایی که امروز عامل مهمی در نقل و انتقال پول است از ملموس ترین وجوه ارزهای دیجیتال خواهد بود که مسیر زندگی مالی افراد را دستخوش تغییر های جدی خواهد کرد.
بلاکچین که تازه ترین فناوری در عرصه مالی است به گونه ای به زودی فراگیر خواهد شد که نه تنها عرصه تبادلات مالی را با درجه اطمینانی 100درصدی مواجه می سازد بلکه دیگر بخش های زندگی را تحت تاثیر خود قرار خواهد داد به گونه ای که با بکارگیری آن امکان هرگونه سوءاستفاده و تخلف به کمترین حدممکن خود خواهد رسید.
در همین پیوند چندی پیش سپهر محمدی، رئیس انجمن بلاکچین ایران در گفت و گوی اختصاصی با خبرنگار ایرنا افزود: فناوری زنجیره بلوکی به ما کمک می کند تا آن چیزی که منافع عمومی در آن قرار دارد را در بیشترین حالت در دسترس عمومی قرار دهیم.
وی ادامه داد: می توان ثبت املاک و یا حتی ثبت خودروها را در فناوری بلاکچین قرار داد و هنگامی که این خودرو به دلیلی تصادف کرد و در مراکز تعمیرگاهی روی هر قسمت آن کار تعمیر انجام شود در بلاکچین ثبت خواهد شد و دیگرانی که در آینده قصد خرید آن را دارند، می دانند که چه قسمت خودرو آسیب دیده و دیگر نمی توان از این طریق مردم را دچار ضررهای ناخواسته کرد.
محمدی استفاده از فناوری بلاکچین را تنها در بخش تراکنش های مالی ندانست و خاطرنشان ساخت: می توان از این فناوری در همه بخش هایی که نیاز به شفاف سازی اطلاعات است، استفاده کرد.
رئیس انجمن بلاکچین ایران با اشاره به کاربرد این فناوری در معرفی وکلای دادگستری ادامه داد: هر وکیلی می تواند پروانه کار خود را در بلاکچین قرار دهد تا مردم از آن آگاه شوند و بدانند وکیل مورد نظرشان چه توانایی هایی دارد و آیا در واقع وکیل مورد تایید هست یا خیر و به این گونه بساط افراد سودجو برچیده خواهد شد.
به گفته وی، بلاکچین این توانایی را در اختیار وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی قرار می دهد تا اطلاعات بیماران را در آن قرار داده و به این ترتیب بیمار به هر دکتر و یا مرکز درمانی مراجعه می کند اطلاعات قبلی به راحتی در اختیار دکتر جدید قرار گرفته و بر اساس آن روند بیماری را کنترل کند.
محمدی گفت: بلاکچین در همه بخش های مالی، بهداشتی، دولتی، اطلاعات عمومی افراد و بانکداری کاربرد دارد و شفاف سازی زیادی ایجاد می کند.
رئیس انجمن بلاکچین ایران به کاربرد این فناوری در رای گیری های انتخاباتی اشاره کرد و افزود: بلاکچین می تواند روند رای گیری را به شدت شفاف ساخته و از بروز مشکلات ناشی از آن جلوگیری کند.
به گفته وی، فناوری بلاکچین در بسیاری از امور کاربرد دارد و می تواند با شفافیتی که ایجاد می کند مانع بسیاری از سوء استفاده ها شود.
اقتصاد دیجیتال نیز به گونه ای خواهد شد که بسیاری از امور را تحت تاثیر خود تغییرات اساسی خواهد داد به گونه ای که حتی مفهوم حکمرانی را نیز دستخوش تغییر خواهد کرد.
محمد جواد آذری جهرمی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات چندی پیش در جمع دانشجویان دانشگاه شهید بهشتی در این باره گفت: شاید تا به امروز هیچ چیزی زندگی بشر را تا این حد دستخوش تغییرات نکرده است و تا حدی که تاکنون دستخوش تغییرات کرده است، چندین برابر تغییرات نیز پیش رو وجود دارد.
وی با تاکید بر اهمیت فضای مجازی، گفت: فضای مجازی فقط یک پیام رسان نیست و ابعاد و عمق آن از چیزی که امروز می بینیم فراتر است و تحلیل اقتصادانان بزرگ دنیا این است که ما به زودی با انقلاب صنعتی چهارم مواجه خواهیم شد.
جهرمی با بیان اینکه در آینده با مفهوم جدیدی به نام اقتصاد دیجیتال مواجه می شویم، افزود:در آینده با تغییر سبک حکمرانی ، زندگی و فرهنگ مواجه می شویم به طوری که جاری شدن تکنولوژی در زندگی بشر تغییرات شگرفی را به وجود می آورد.
چه بخواهیم و چه نخواهیم فناوری های جدید در جهان فراگیر خواهد شد و کشور ما را هم تحت تاثیر قرار خواهد داد اما سووال این است که مقام های ایرانی چقدر با این مفاهیم آشنا هستند و آیا برنامه ای برای مواجه با این آخرین دستاوردهای شگفت آور بشری تدارک دیده اند.
آنچنان که وزیرارتباطات و فناوری اطلاعات می گوید اکنون بسیاری از مدیران و مسئولان کشور آشنایی چندانی با این مفاهیم و کاربرد های آن ندارند و برداشت آنها از فضای مجازی و اقتصاد دیجیتال خیلی جزئی و کم است.
وی عتقاد دارد: کسانی می توانند جوانان را توانمند کنند که از این حوزه شناخت داشته باشند و آیا مسئولان ما در همه ارکان از انقلاب چهارم صنعتی اطلاع دارند و می دانند توسعه اقتصاد دیجیتال چیست؟
جهرمی تاکید می کند: مطمئن باشید که انقلاب صنعتی چهارم حتما در دنیا رخ می دهد و اقتصاد دیجیتال بخش عمده ای از اقتصاد دنیا می شود و اگر امروز در این حوزه فعال شویم در دنیا عقب نمی مانیم اما اگر منفعل باشیم حکم به اضمحلال آینده خود دادیم.
معاون دولت الکترونیک سازمان فناوری اطلاعات در گفت و گو با خبرنگار ایرنا مشکل تعلل در پیاده سازی فناوری های نوین منجمله دولت الکترونیک را کم آگاهی مدیران در این زمینه عنوان کرد و گفت: بسیاری از مسئولان عالی و نیز مسئولان استانی نسبت به این نوع فناوری ها بیگانه هستند و این مهمترین مشکل ما در این زمینه است.
رضا باقری اصل افزود: ناآگاهی و یا کم آگاهی برخی مدیران در برابر فناوری های نوین به صورتی شده که حتی در مقابل آنها جبهه گیری می کنند و برخی مواقع مانعی جدی بر سر راه پیاده سازی فناوری ها می شوند.
وی در باره اینکه چه برنامه ای برای آگاه سازی مدیران اندیشیده اید نیز گفت: همواره با برگزاری همایش ها و کارگروه های مربوط تلاش می شود آگاهی مدیران در باره فناوری های نوین ارتقا یابد.
روند توسعه فناوری های نوین اکنون در جهان به حدی سرعت گرفته است که هر فناوری تنها یک روز جدید می ماند و سپس فناوری جدیدتری کاربرد آن را از بین می برد و در این میان کشور ما همچنان درحال تلاش برای ایجاد فناوری هایی است که از عمرشان در جهان مدت ها است که گذشته است.
وزیر ارتباطات هم از کم آگاهی مدیران نسبت به توسعه فناوری های نوین گلایه کرد و گفت: برگزاری هم اندیشی ها و همایش ها می تواند قدری از این ناآگاهی ها بکاهد.
اکنون روند رو به رشد فناوری ها چنان زندگی مردمان جهان را دگرگون ساخته است که در تصور هیچ کس نمی گنجد، جا دارد مسئولان ایرانی هم با جدیت آگاهی های خود را در این باره افزایش دهند تا بتوانند در جهان جدید حرفی برای گفتن داشته باشند.
به نظر می رسد باید علاوه بر برگزاری همایش ها و هم اندیشی ها مدیران در کلاس های آموزشی ویژه شرکت داده شوند و از آنان بازخورد کلاس ها عملی دریافت شود تا اگر اشکالی در کلاس و یا نحوه تدریس متصور بود نسبت به اصلاح فرآیند ها اقدام شود.
به قول وزیرارتباطات عقب ماندگی کشور در بخش فناوری های نوین اضمحلال را به دنبال خواهد داشت پس آموزش امروز و سختی دادن به مدیران بهتر از آینده ای نامطلوب خواهد بود.

انقلاب چهارم صنعتی (کار یعنی مهارت و تخصص)

همان طور که پرفسور «کلاوس شواب» (رییس مجمع جهانی اقتصادی داووس) پیش تر توصیف کرده بود، اقتصاد در مرحله «چهارمین تحول صنعتی» خود قرار دارد؛ این انقلاب تغییر در نحوه تولید، مصرف و ارتباط ماست. تغییری که به واسطه همگرایی فیزیکی و دیجیتالی جهان و ما انسان ها به وجود می آید.

جهان پیش تر نیز تغییراتی در این مقیاس را به خود دیده است. نخستین تحول صنعتی در قرن هجدهم میلادی رخ داد، یعنی زمانی که قدرت ماشینی جایگزین نیروی حیوانی شد؛ دومین مرحله نیز در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم به وقوع پیوست، دوره ای که میزبان پیشرفت قابل توجهی در سیستم های حرکتی، حجم بالایی از تولیدات و ارتباطات بوده است. سومین تحول نیز در نیم قرن گذشته و پس از ورود کامپیوتر و گشایش دنیای دیجیتال رخ داد.

انقلاب چهارم صنعتی در مقایسه با این تحولات، با سرعت بیشتری در حال روی دادن است و نواحی بیشتری را نیز در بر می گیرد. در حال حاضر مهم ترین بحث این است که در زمان وقوع تحول یا انقلاب چهارم، می توان موقعیت ها را مطابق میل شکل داد و ریسک ها را کم کرد.

با این حال اگر بخوهیم به شیوه تفکر و آنچه در تحولات قبل رخ داده بسنده کنیم، موفق به این کار نخواهیم شد. پیش از هر چیز باید انقلاب صنعتی چهارم را مورد بررسی قرار دهیم و ابعاد آن را بشناسیم:

 

از انقلاب چهارم صنعتی به عنوان موج بزرگی در آینده فعالیت های اقتصادی و ابتکار یاد می شود. آیا این انقلاب می تواند به اعتیاد ما به سوخت های فسیلی پایان دهد؟

ما مدیون افزایش قابل توجه در اتصالات همیشه در دسترس جهانی و اتصال سنسورها، روبات ها و تجزیه و تحلیل قدرتمند هستیم که هم در خدمت صنایع تولیدی و هم صنایع خدماتی قرار دارند، ما شاهد بروز تکنولوژی هایی هستیم که قدرت هدایت تمام چرخه جدید فعالیت های اقتصادی را دارند.

این رشد قابل توجه می تواند عمیق باشد اما این در حالی است که ما هنوز کمابیش از این انقلاب در مقایسه با انقلاب های قبلی نگران هستیم. به خصوص با توجه به نحوه توزیع منافع آن، چگونگی مدیریت ظهور و بروز آن، میزان اطمینان از افزایش بهره وری و این که باعث افزایش تورم و بیکاری نشود.

اگر بتوانیم حق انتخاب ها را در یک سطح جمعی در نظر بگیریم، منافع این موج می تواند نه تنها برای بشریت که برای محیط زیست نیز قابل ملاحظه باشد. «جیمز مودی» و «بیانکانو گرادی» در کتاب «موج ششم»، توصیف می کنند که برای نخستین بار نوع بشر فرصت استفاده از توانایی های افزایش یافته اش را یافته تا با تکیه بر مواد اولیه و طراحی مجدد سیستم های تولید و مصرف، اقتصادی را بسازد که به جای مصرف منابع بر پایه بازده آنها قرار گرفته است؛ در نتیجه بشریت وارد دورانی می شود که از وابستگی به سوخت های فسیلی فاصله می گیرد، کما این که این وابستگی از ویژگی های انقلاب های صنعتی پیشین بوده است.

انقلاب چهارم صنعتی همگرایی دنیای دیجیتال، انسان ها و حوزه های فیزیکی را با خود به دنبال دارد. چه اتفاقی می افتد که نرم افزاری «جهان را می خورد»؟

مسیر دیگر برای شکل دادن به انقلاب چهارم صنعتی، این است که دریابیم سه انقلاب قبلی تا چه حد و با چه سرعتی باعث همگرایی تکنولوژی های جدید شده اند و در این فرآیند چالشی است که ما جهان را می بینیم.

اولین حوزه نیز ،حوزه انقلاب صنعتی سوم یعنی جهان دیجیتال است که شاید بتوان به طور گسترده تر از آن با عنوان «تکنوسفر» یاد کرد. در این حوزه، نرم افزارها از یک ابزار مفید به صفحات گسترده و بسته های تحلیلی تبدیل شده اند و «مارک اندرسون» آنها را با این جمله توصیف می کند: «در حال خوردن جهان».

حوزه دوم، محیط زیست طبیعی و فیزیکی اطراف ماست، محیطی که آگاهی ما درباره آن رو به افزایش است و به لطف استفاده از سنسورها و توسعه «اینترنت اشیا»، جهان فیزیکی نیز در حال دیجیتالی شدن است. تغذیه مداوم اطلاعات از میلیاردها شیء متصل به اینترنت، راه جدیدی پیش پای مان می گذارد تا الگوهای جهان فیزیکی را دریابیم.

حوزه سوم، حوزه انسان و جامعه انسانی است. انقلاب سوم صنعتی فرایندی را توسط افراد شروع کرد، تکنولوژی های تعاملی عادی و پیش پا افتاده شدند و انقلاب چهارم صنعتی در حال دادن فرصت هایی برای ادغام و تطبیق جسم ما با تکنولوژی است.

این همگرایی در سراسر جهان فیزیکی، دیجیتال و انسانی نه تنها به واسطه تکنولوژی های جدید بلکه به واسطه ظهور نرم افزارها و سیستم هایی که فرصت بیشتری برای تجربه انسان با آنها به وجود می آورند، هدایت می شود.

افزایش فزاینده و توانایی ژن ها، مثال خوبی برای این همگرایی است. رشد فزاینده تمایل پژوهشگران و کارآفرینان تنها متاثر از توسعه ابزارهای ویرایش ژنی «CRISPR/Cas9» (موثرتر و مفیدتر از شیوه های قبلی) نیست بلکه مدیون وجود سیستم عامل های جهانی برای به اشتراک گذاشتن اطلاعات و توانایی ورودی «آر.ان.ای»1 و همچنین خدمات تعیین توالی ژن هاست که به طور آنلاین خرید و فروش می شود. این سیستم عامل ها کار را آسان تر می کنند و آن طور که «اندرو دی. مینارد» توصیف می کند، «تکنولوژی های فیوژن» اثری تحول آفرین دارند.

انقلاب چهارم صنعتی به مثابه عامل اختلال در قدرت های سازنده موجود در نظر گرفته می شود. حال سوال اینجاست که چه کسی سود می برد و چه کسی ضرر می کند.

 

 

قدرت در همه جا وجود دارد؛ به آن معنا نیست که همه چیز را می بلعد، به آن معناست که از هر جایی به دست می آید. «میشل فوکو»

تمام انقلاب های صنعتی اختلالاتی را با خود به دنبال داشته اند، اختلالات اقتصادی، سیاسی و اجتماعی. انقلاب چهارم صنعتی، به نحوه چشمگیری نوید دهنده تغییرات در تجارت، دولت ها، رسانه ها و سازمان های مدنی است که در دهه های اخیر تحت تسلط سایرین بوده اند.

یکی از نشانه های بازارهای جهانی و غیر مادی، گرایش آنها به اعطای جایزه هایی بزرگتر از اندازه مورد انتظار به «ستاره ها» است – محصولات، اشخاص یا شرکت هایی که به دلیل استعدادی خاص یا خوش اقبالی، به شدت مورد توجه قرار می گیرند – و برای کسانی که محصول نهایی شان به اندازه کافی خوب نیست یا کمی بدشانس هستند، هزینه بر خواهد بود.

با این حال، وجود سیستم عامل جهانی چنین توزیعی را با هزینه های کمتر انتقال میسر می سازد، همچنین دستاوردهای عظیمی برای کسانی که از سیستم عامل و زیرساخت های مرتبط با آن برخوردار هستند به خود به ارمغان می آورد؛ البته نگرانی های جدیدی از افزایش نابرابری در میان کشورها نیز، بخش دیگری از دغدغه های مرتبط است.

همان طور که اشاره شد، یکی از نگرانی ها ایجاد نابرابری میان کشورهاست. در اینجا، هم سیاست های عمومی و هم مرحله فعلی توسعه کشورها، تاثیر بسیار زیادی بر چگونگی تحقق منافع دارند. از آنجایی که اطلاعات و استعداد به سرعت به بالاترین ارزش ورودی سازمان ها تبدیل شده است، تمام شهرها در سراسر جهان می توانند چرخه های نوآوری محلی را پرورش دهند و از منافعی که انقلاب صنعتی چهارم می تواند داشته باشد، بهره مند شوند. ضمن این که با تولیدت و خدمات پس از آن، نیازهای شهروندان در بازارهای جهانی نیز پاسخ داده شده است.

اما فقط به عنوان یک امکان که احتمال وقوعش زیاد است، شاهد ادامه شکاف شدید دیجیتالی خواهیم بود؛ شکافی که توسط سیاست های عمومی تشدید می شود. این سیاست ها جریان آزاد اطلاعات را محدود می کند و باعث برخورد این جریان با بن بست می شود. البته واضح نیست که دستیابی به نوآوری در جهان پس از انقلاب صنعتی چهارم آسان تر باشد. بسیاری از کشورها هنوز در حال دوران گذر از انقلاب های صنعتی پیشین هستند. به این ترتیب آیا تغییر کارخانه ها به واسطه روباتی شدن همه کارها و استفاده از تکنولوژی پرینتر سه بعدی در هند که هنوز 47 درصد مردم آن در بخش کشاورزی فعالیت می کنند، شرایط را ناخوشایند نخواهد ساخت؟

آسیب دیگری که انتظار آن می رود، ایجاد اختلال قدرت بین دولت ها و شهروندان است. استفاده گسترده از ارتباطات دیجیتال، رمزنگاری و سنسورهای حساس شبکه ای (نظیر جی.پی.اس و تصویرنگاری ماهواره ای) قدرت بسیار زیادی را برای شهروندان تضمین می کند. در همین زمان شبکه های اجتماعی جهانی امکان حرکت های جدید و ائتلافی را می دهند و به این ترتیب در کنار دولت، سازماندهی و نوآوری می کنند تا در اثربخشی و همکاری برای تعیین سیاست های عمومی حضور داشته باشند. با این حال، همین تکنولوژی ها به منظور فرونشاندن و کاهش فضا برای مشارکت های مدنی در بسیاری از کشورها و اغلب به نام امنیت ملی مورد استفاده قرار می گیرند.

 

 

بنابراین در انقلاب چهارم صنعتی، پرسش حیاتی این نیست که قدرت توسط چه کسی و چگونه تغییر می کند بلکه باید اطمینان خاطر حاصل شود که تغییرات اجتناب ناپذیر معضلی در رابطه با امنیت ملی به وجود نمی آورد.

انقلاب چهارم صنعتی به عنوان یک تغییر رادیکال در آینده اشتغال، آموزش و مهارت ها در نظر گرفته می شود. این انقلاب، تقابل انسان در برابر ماشین نیست.

یکی از عمیق ترین آثار انقلاب چهارم صنعتی بر مشاغل و مهارت های مردم خواهد بود که یکی پس از دیگری ظهور و بروز پیدا می کنند. البته تمام انقلاب های صنعتی تغییرات قابل ملاحظه ای در شرایط کاری و اشتغال به وجود آورده اند. به عنوان مثال در اواسط دومین انقلاب صنعتی در سال های ابتدایی قرن بیستم، 41 درصد از نیروی کار ایالات متحده در بخش کشاورزی مشغول به کار بود. این عدد در سال های دهه هفتاد میلادی و همزمان با سومین انقلاب صنعتی به چهار درصد رسید و امروز کمتر از دو درصد است.

بنابراین نتایج پژوهش «کارل بندیکت» و «مایکل اِی اوزبورن»، دو محقق موسسه تحقیقاتی «آکسفورد» مبنی بر این که 47 درصد از مشاغل در ایالات متحده از زمان تغییرات دیجیتالی و اتوماسیون در معرض خطر بالا قرار گرفته اند، دور از انتظار نیست؛ اما آنچه عجیب است، این است که پیش بینی می شود در 20 سال آینده تنها یک نسل بیش از سه یا چهار نسل تاثیرگذار باشد. تاثیری بسیار بیشتر از صنایع و کارگران. 

به نظر می رسد دو دسته از راهبردها در رابطه با خود افراد یا فرزندان شان در گستره این تغییرات قابل ملاحظه باشد. نخست سرمایه گذاری در بخش ساخت و ساز و توسعه مهارت ها در رابطه با علوم، تکنولوژی و طراحی است؛ به این ترتیب ما جهان را با مردمی که قادر به انجام کار در کنار ماشین های هوشمندتر هستند، می سازیم. در نتیجه به جای این که تکنولوژی جای این افراد را بگیرد، آنها را تقویت کرده ایم.

دومین راهبرد، بیشتر متمرکز بر توانایی هایی است که منحصر به انسان است نه ماشین ها. ویژگی هایی نظیر همدلی، الهام بخش بودن، وابستگی، خلاقیت و حساسیت در این بخش به طور خاص مد نظر قرار دارند. در این مسیر، ما می توانیم ارزش های آفریده شده توسط جوامع را تقویت و برجسته کنیم؛ موضوعی که اغلب در مقیاس های اقتصاد نادیده گرفته می شود. در واقع انقلاب صنعتی چهارم، تکیه گاهی برای برقراری هنجارهای جدید حول محور تکنولوژی و جامعه انسانی است؛ ما تکنولوژی را تغییر می دهیم و تکنولوژی ما را.

آخرین چارچوبی که می تواند در درک هر چه بهتر انقلاب چهارم صنعتی مفید باشد، از ارائه دورنمایی شروع می شود که در آن تکنولوژی یک ساخته اجتماعی است و واژه های بسیاری برای توصیف آن وجود دارد. واقعیت این است که ما هر روز به عنوان عضوی از یک خانواده، عضوی از جامعه یا یک شهروند، ناگزیر به انتخاب هایی از میان تکنولوژی ها هستیم که بر جنبه های انقلاب صنعتی چهارم اثر می گذارد. گاهی اوقات این انتخاب ها نیروی بسیاری از تکنولوژی های همگرا می گیرد تا نیاز به پاسخ را برجسته سازد، روندی که ممکن است به توقف یا حتی رها کردن فرایند مذکور منتهی شود.

این قدرت تصمیم سازی به طور ویژه بر افراد و گروه های خاص متمرکز می شود؛ این افراد و گروه ها، شرکت هایی که سیستم عامل های جهانی و دیجیتال را مدیریت می کنند و همچنین دولت هایی که قدرت پیشبرد یا توقف توسعه، تجاری سازی یا پذیرش تکنولوژی های نوظهور را دارند، در بر می گیرند؛ هنوز این واقعیت برقرار است که فرایندهای نوآوری و انتشار آنها عمیقا اجتماعی است، همچنین به واسطه اصول اخلاقی و هنجارهایی که به طور مداوم در جریان هستند و همه ما در آنها سهیم هستیم، هدایت می شوند.

 

 

این انقلاب می تواند جسم و روح ما را تحت تاثیر قرار دهد، این تاثیر در راستای «ما تکنولوژی را تغییر می دهیم و تکنولوژی ما را» صورت می گیرد. چنین تغییری می تواند بنیادین و در عین حال برگشت ناپذیر باشد.

ما هنوز در مراحل ابتدایی این انقلاب قرار داریم؛ بنابراین موقعیت برای بحث و گفتگو و همچنین شناسایی اصول اخلاقی و هنجارهای جدید فراهم است. در این زمینه آنچه پرفسور شواب آن را «یک آگاهی جمعی و اخلاقی جدید بر اساس حسی مشترک از سرنوشت» می نامد، نیز بسیار کمک کننده خواهد بود.

به منظور تحقق این هدف، ما نیازمند همکاری با یکدیگر در تمام بخش ها، رشته ها و سازمان ها بر اساس مدل های جدیدی از همکاری هستیم. در این میان مجمع جهانی اقتصاد می تواند به این اهداف و فرصت ها شکل دهد تا هدف نهایی انقلاب صنعتی چهارم یعنی «بهبود وضعیت جهان» به درستی تحقق یابد. 

در ایران انقلاب صنعتی چهارم در چه مرحله ای است؟

* بیش از 45 درصد از زندگی مردم ایران در سال گذشته میلادی به صورت دیجیتال سپری شده است.

* برای رسیدن به رشد هشت درصدی، تجاری سازی ایده های دانش بنیان در کشورمان باید 130 برابر شود.

کمتر کسی است که این روزها تلفن همراه هوشمند به دست نداشته باشد. تلفن هایی با قابلیت و کاربردهای بسیار فراوان که در برخی مواقع می توان از آن به عنوان یک دفتر کار هم استفاده کرد؛ اما کافی است سر به عقب برگردانید. در 10 سال گذشته تحولات و تغییرات صورت گرفته در بازار تلفن همراه به قدری چشمگیر بوده است که شاید در همان سال های آغازین دهه هشتاد شمسی تصور آن برای هر کسی غیرقابل ممکن بود.

این روزها کارشناسان از تلفن هایی صحبت می کنند که در ده نسل آینده بازار را با تغییرات بیشتری روبرو خواهد کرد. «تلفن های قابل کاشت» ایده ای است که در بسیاری از کشورها صحبت از تجاری سازی آن می شود. این ایده با توجه به تغییرات صورت گرفته، دیگر عجیب و غیرقابل دسترس به نظر نمی رسد. شاید یکی از معجزه های نسل چهارم انقلاب صنعتی همان تجاری سازی غیرممکن ها باشد.

 

این روزها اگر نتوانیم زندگی را صددرصد دیجیتالی کنیم، بدون شک بخش مهمی از آن حضور دیجیتالی خواهد داشت. بر اساس تحقیقات صورت گرفته توسط نشریه نیلسون تمامی کشورها افرادی را دارند که زندگی صددرصد دیجیتالی دارند اما میزان حضور دیجیتالی افراد در کشورهای مختلف با هم متفاوت است.

بر اساس همین تحقیق، ایرانیان نزدیک به یازده ساعت در روز حضور دیجیتالی دارند که جدول زیر به رتبه بندی حضور دیجیتالی ایرانیان می پردازد.

این تحقیق که در پایان سال 2015 منتشر شده، نشان می دهد که با کسر شش ساعت از شبانه روز که به صورت عادی با خواب سپری می شود، مردم 18 ساعت در شبانه روز فرصت دارند که حدود 11 ساعت آن صرف زندگی دیجیتال می شود. به عبارت بهتر بیش از 45 درصد از زندگی مردم ایران در سال گذشته میلادی به صورت دیجیتال سپری شده است. این آمار حتما با ورود کاربران بیشتر به فضای دیجیتالی رو به افزایش است.

این تغییرات همزمان با اثرگذاری بر زندگی مردم، مشاغل را نیز تحت تاثیر خود قرار داده است. ظهور استارت آپ های متعدد در دو سال اخیر و گرایش قشر گسترده ای از مردم برای فعالیت های استارت آپی نشان از تغییر مشاغل و تاثیر تکنولوژی های روز دنیا بر آنها دارد. مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی سال گذشته با انتشار گزارشی اعلام کرد که آخرین نتایج نشان می دهد که رتبه کشورمان در شاخص سرمایه انسانی 80 از میان 124 است. همچنین رتبه کشورمان در شاخص استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات در سال های اخیر 116 جهان است و در شاخص مهارت ها در رتبه 68 قرار دارد.

این آمار نشان می دهد که ایران در دسته متوسط های جهان قرار می گیرد؛ اما گرایش دانشگاه ها و ایجاد پل ارتباطی میان دانشگاه ها و صنایع کشور رد پای استفاده از فناوری نانو در صنایع را نشان می دهد. در حالی که صنایع ایران تا رسیدن به شرایط مطلوب فاصله زیادی دارند اما بر اساس آمار اعلام شده در مجمع جهانی اقتصاد، کشورمان با انتشار چهار هزار و 661 مقاله رتبه 15 را کسب کرده است. البته این مقالات تا رسیدن به تجاری سازی فاصله بسیاری دارند اما رشد علاقه مندی دانشگاه ها به تحقیق در این حوزه می تواند نوید این را داشته باشد که صنایع ایران ظرفیت تغییر و ورود به انقلاب چهارم صنعتی را دارند.

 

 

کشورمان برای رسیدن به این انقلاب نیاز به بررسی و تغییر بسیاری از ساختارها دارد، در حالی که برنامه ها و طرح های متعددی برای رسیدن به این مهم ترسیم شده است، هنوز آنچنان که باید تحولی در صنعت و به طور کل اقتصاد کشور رخ نداده است. 

بر اساس اعلام معاونت فناوری ریاست جمهوری برای رسیدن به اهداف سند چشم انداز بیست ساله کشور حرکت به سمت اقتصاد مبتنی بر دانش، غیرقابل اجتناب است. به همین دلیل برای تحقق این اهداف باید دو دهم درصد از تولید ناخالص داخلی، ناشی از فعالیت های شرکت های دانش بنیان باشد. برای رسیدن به رشد هشت درصدی و تبدیل شدن به قطب اول منطقه، اقتصاد ایران باید دانش بنیان شود.

 

بر اساس بررسی های صورت گرفته برای رسیدن به رشد هشت درصدی، تجاری سازی ایده های دانش بنیان در کشورمان باید 130 برابر شود. طی آخرین آمار از سوی صندوق نوآوری و شکوفایی، در حال حاضر دو هزار و 219 شرکت دانش بنیان وجود دارد که از این تعداد 1348 شرکت نوپا، 725 شرکت تولید کننده کالا و خدمات و 146 شرکت صنعتی دارای فعالیت دانش بنیان هستند. به این ترتیب می توان گفت که 61 درصد از شرکت های دانش بنیان نوپا، 31 درصد تولید کننده کالا و خدمات و هفت درصد از نوع شرکت های صنعتی دارای فعالیت دانش بنیان هستند.

13 نشانه ظهور و ورود به انقلاب صنعتی چهارم

۱. فناوری های پوشیدنی و قابل کاشت

تلفن های همراه بسیار بزرگ در دهه ۸۰ و ۹۰ میلادی را به خاطر دارید؟ اکثر قریب به اتفاق کارشناسان (۸۲ درصد) معتقدند که تا ۱۰ سال آینده نخستنی تلفن همراه قابل کاشت بصورت تجاری عرضه خواهد شد. حتی ۹۱ درصد پاسخ دهندگان معتقدند که ۱۰ درصد مردم از لباس هایی استفاده خواهند کرد که از قابلیت اتصال به اینترنت برخوردارند.

۲. حضور دیجیتالی

حدود ۱۰ سال قبل، حضور دیجیتالی (digital presence) به معنای داشتن آدرس ایمیل بود. اما درحال حاضر حتی پدربزرگ ها و مادربزرگ ها دارای صفحه ای در فیس بوک، حساب کاربری توییتر و حتی وب سایت شخصی هستند. ۸۴ درصد کارشناسان معتقدند که تا سال ۲۰۲۵ ، بالغ بر ۸۰ درصد مردم جهان از حضور دیجیتالی برخوردار خواهند بود.

۳. بینایی بعنوان یک رابط کاربری جدید

۸۶ درصد پاسخ دهندگان معتقدند که تا سال ۲۰۲۵، بیش از ۱۰ درصد عینک های مطالعه از قابلیت اتصال به اینترنت برخوردار خواهند بود که امکان دسترسی به داده ها و برنامه های مختلف را فراهم می کند.

۴. محاسبات فراگیر

هنوز ۵۷ درصد جهان دسترسی به اینترنت ندارند؛ ۸۰ درصد پاسخ دهندگان معتقدند که در دهه آینده حدود ۹۰ درصد از جمعیت جهان بصورت منظم به اینترنت دسترسی خواهند داشت.

۵. ابررایانه در جیب

سال گذشته نرخ نفوذ جهانی تلفن همراه ۵۰ درصد بود؛ ۸۱ درصد کارشناسان معتقدند که در دهه آینده ۹۰ درصد جهان از تلفن های همراه هوشمند استفاده خواهند کرد. نه تنها نرخ نفوذ تلفن همراه افزایش خواهد یافت، بلکه خود دستگاه های تلفن همراه نیز پیچیده تر (و پیشرفته تر) خواهند شد.

۶. ذخیره سازی برای همه

امکان تولید حجم عظیمی از محتوا بدون نگرانی از محل ذخیره سازی در آینده فراهم می شود؛ ۹۱ درصد کارشناسنا معتقدند که تا سال ۲۰۲۵، اغلب مردم (۹۰ درصد) از امکان ذخیره سازی دیجیتال رایگان و نامحدود برخوردار خواهند بود.

۷. اینترنت اشیاء

عینک، لباس، لوازم جانبی – با افزایش قدرت رایانه و کاهش قیمت سخت افزاری – امکان اتصال به اینترنت را پیدا می کنند. به عقیده ۸۹ درصد پاسخ دهندگان، در یک دهه آینده بالغ بر یک تریلیون حسگر به اینترنت اشیاء متصل خواهند شد. این توسعه تقریبا بدون محدودیت است: این حسگرها ایمنی را افزایش می دهند ( از هواپیما تا سلامت غذا)، بهره وری را بهبود می بخشند و به مدیریت موثرتر و پایدارتر منابع کمک می کنند.

۸. شهرهای هوشمند و خانه های هوشمندتر

۷۰ درصد پاسخ دهندگان معتقدند که تا سال ۲۰۲۵، ۵۰ درصد ترافیک اینترنت مربوط به خانه های هوشمند و دستگاه هایی مانند یخچال هوشمند، ترموستات و سیستم ایمنی خواهد بود؛ ۶۴ درصد کارشناسان معتقدند که شهری با جمعیت ۵۰ هزار نفری، نیازی به استفاده از چراغ راهنمایی و رانندگی نخواهد داشت. همچنین ۷۹ درصد بر این باورند که ۱۰ درصد خودروها پشت چراغ قرمز، خودروهای خودران خواهند بود.

۹. داده های بزرگ برای بینش های بزرگ

نخستین سرشماری حدود ۶ هزار سال قبل انجام شد و در این مدت، تغییرات چندانی صورت نگرفته است: در بسیاری از کشورها، ساکنان فرم هایی را از طریق ایمیل دریافت می کنند. ۸۳ درصد پاسخ دهندگان معتقدند که تا سال ۲۰۲۵ دست کم یک کشور سرشماری و آمار خود را با منابع عظیم داده ها جایگزین خواهد کرد.

۱۰. ربات ها، تصمیم گیری و دنیای کار

کمتر از نیمی از پاسخ دهندگان (۴۵ درصد) معتقدند که تا سال ۲۰۲۵، نخستین ماشین هوش مصنوعی(AI) در هیئت مدیره یک شرکت حضور خواهد داشت؛ ۷۵ درصد معتقدند که در ۱۰ سال آینده، ۳۰ درصد حسابرسی ها توسط ربات ها انجام خواهند شد؛ همچنین ۸۶ درصد کارشناسان بر این باورند که نخستین داروساز رباتیک را در آمریکا شاهد خواهیم بود.

۱۱. افزایش ارزهای دیجیتال

امروزه تنها بخش کوچکی از تولید ناخالص داخلی (GDP) جهان – حدود ۰.۲۵ درصد – با بلاک چین(blockchain) انجام می شود. تنها ۵۸ درصد پاسخ دهندگان معتقدند که این میزان تا سال ۲۰۲۵ به ۱۰ درصد افزایش خواهد یافت؛ همپنین ۷۳ درصد معتقدند که دست کم یک دولت، مالیات را از طریق بلاک چین جمع آوری خواهد کرد.

۱۲. اقتصاد اشتراکی

شرکت های Uber و Airbnb (برای اجاره خودرو و خانه از طریق اینترنت)، جزو با ارزش ترین شرکت های نوپا در بخش اقتصاد اشتراکی (sharing economy) هستند؛ ۶۷ درصد پاسخ دهندگان بر این باورند که تا سال ۲۰۲۵ اغلب سفرها به جای خودروهای شخصی، با استفاده از خودروهای به اشتراک گذاشته شده انجام خواهند شد.

۱۳. فناوری چاپ سه بعدی

۸۴ درصد پاسخ دهندگان بر این باورند که در ۱۰ سال آینده نخستین خودروی تولید شده با فناوری چاپ سه بعدی به مرحله تولید خواهد رسید؛ ۸۱ درصد معتقدند که ۵ درصد کالاهای مصرفی با این فناوری تولید می شوند. همچنین ۷۶ درصد معتقدند که تا سال ۲۰۲۵، پزشکان نخستین عمل پیوند کبد چاپی سه بعدی را انجام خواهند داد.

چالش ها و فرصت های انقلاب صنعتی چهارم

 

انقلاب صنعتی چهارم نیز همچون انقلاب های پیشین، از قابلیت بالقوه برای افزایش سطح درآمد جهانی و ارتقاء کیفیت زندگی مردم سراسر جهان برخوردار است. تا به امروز مصرف کنندگانی که به دنیای دیجیتال دسترسی داشته اند، بیشترین استفاده را از این انقلاب صنعتی جدید برده اند؛ فناوری های جدید، ارائه خدمات و تولیداتی را میسر ساخته که بهره وری و لذت از زندگی را ارتقاء بخشیده اند.

در آینده، پیشرفت های حوزه فناوری به معجزه ای در عرضه کالا و خدمات خواهد انجامید که دستاوردهای درازمدتی را به لحاظ بهره وری و تولید به دنبال خواهد داشت. هزینه حمل و نقل و ارتباطات به شدت کاهش پیدا خواهد کرد، بهره وری زنجیره های تأمین و لجستیک جهانی افزایش خواهد یافت و هزینه تجارت به شدت کم می شود که تمام اینها می تواند بازارهای جدیدی را گشوده و منجر به افزایش رشد اقتصادی گردد.

در عین حال، اقتصاددانانی چون «اریک برینیولفسون» (Erik Brynjolfsson) و «اندرو مک آفی» (Andrew McAfee) بر این باورند که این انقلاب صنعتی نسل جدید می تواند به ایجاد نابرابری های بیشتری منجر گردد، بویژه در ظرفیت بالقوه برای ایجاد اخلال در بازارهای کار. با جایگزینی ماشین های اتوماتیک به جای نیروی کار انسانی، شکاف میان دستاوردها برای بازار سرمایه و دستاوردها برای بازار کار روز به روز عمیق تر می گردد. البته یک سناریوی دیگر نیز مطرح است که این جایگزینی نیروی کار انسانی با ماشین ها و فناوری های پیشرفته، در مجموع به افزایش کلی فرصت های شغلی مطمئن و ارزشمند بیانجامد.

البته در این مرحله شاید پیش بینی این مسئله که کدام سناریو محقق خواهد شد، اندکی دشوار باشد. اما آنچه شواهد تاریخی از آن حکایت دارد این است که احتمال وقوع رخدادی به صورت ترکیبی از نتایج هر دو سناریو بیش از هر گزینه دیگری محتمل است. و آنچه مسلم است در آینده، استعداد بیش از سرمایه می تواند عاملی مهم در تولید محسوب گردد. این مسئله می تواند بازار کار را به یک بازار دو قطبی کاملا مجزا در بخش های «مهارت پایین/درآمد پایین» و «مهارت بالا/درآمد بالا» تقسیم کند که در نهایت به افزایش تنش های اجتماعی منجر خواهد شد.

«نابرابری»، گذشته از یک نگرانی اقتصادی مهم، بزرگترین نگرانی اجتماعی مرتبط با انقلاب صنعتی چهارم نیز به حساب می آید. در دنیای امروز بیشترین کسانی که از پیشرفت فناوری و علوم بهره مند می گردند، تأمین کنندگان سرمایه های ذهنی و فیزیکی- مخترعان، سهامداران و سرمایه گذاران- هستند که همین مسئله نیز افزایش شکاف در بهره مندی از ثروت را میان آن دسته از افرادی که به سرمایه و در مقابل به کار وابسته هستند، توجیه می کند. بنابراین، فناوری یکی از دلایل اصلی رکود درآمدی و یا حتی کاهش درآمد برای اکثریت جوامع در کشورهای با درآمد بالا به حساب می آید: از یک سو تقاضا برای کارگران با مهارت بالا افزایش می یابد در حالی که تقاضا برای کارگران با مهارت و تحصیلات کمتر کاهش پیدا می کند. نتیجه آن نیز بازار کاری کاملا دو قطبی است و در این میان قشر متوسط بی بهره می ماند.

تأثیر بر مشاغل

آنچه مسلم است، در تمام صنایع، شواهد مشخصی وجود دارد مبنی بر اینکه فناوری هایی که زیربنای انقلاب صنعتی چهارم را مستحکم می سازند، تأثیر به سزایی بر مشاغل دارند. از یک سو در زنجیره تأمین و عرضه، بسیاری از صنایع شاهد معرفی فناوری های جدیدی هستند که شیوه های کاملا نوینی برای تأمین نیازهای موجود ارائه کرده و به میزان قابل توجهی زنجیره های ارزش صنایع را مختل می کند. در این میان، رقبای باهوش و خلاق به دلیل دسترسی به شبکه های دیجیتال جهانی برای انجام تحقیق، توسعه، بازاریابی، فروش و توزیع محصولات، می توانند از طریق ارتقاء کیفیت، سرعت و یا قیمت، بسیار سریعتر از حد تصور جایگزین کسانی شوند که در حوزه مربوطه سال ها حرفی برای گفتن داشته اند. همین مسئله نیز می تواند روند اخلال در زنجیره های ارزش صنایع را سرعت بخشد. از سوی دیگر در بخش تقاضا نیز شاهد وقوع تغییرات عمده ای خواهیم بود. افزایش شفافیت، تعامل با مصرف کنندگان و ارائه الگوهای جدید رفتار مصرف کننده (که عمدتا بر دسترسی به اطلاعات و شبکه های موبایل مبتنی است)، شرکت ها را مجبور می کند تا شیوه های طراحی، بازاریابی و ارائه تولیدات و خدمات خود را با شرایط حاکم وفق دهند.

به طور کلی، چهار تأثیر عمده انقلاب صنعتی چهارم بر مشاغل، شامل اثرگذاری بر انتظارات مشتریان، ارتقاء تولیدات، تلاش های جمعی و الگو های سازمانی می گردد. و این حرکت از انقلاب صنعتی سوم (معرفی فناوری ساده دیجیتال) به سمت ابداعات مبتنی بر ترکیب فناوری های نوین (انقلاب صنعتی چهارم) شرکت ها را مجبور ساخته تا در شیوه های تجاری خود تجدید نظر کنند. در این میان، رهبران تجاری و مدیران ارشد اجرایی در صنایع و شرکت های مختلف نیاز دارند تا محیط در حال تغییر پیرامون خود را به خوبی شناخته و به صورت مداوم و بی وقفه به دنبال استفاده از ابداعات جدید باشند.

اثرگذاری بر دولت ها

همزمان با ادامه همگرایی دنیای فیزیک، دیجیتال و زیست شناسی ، فناوری های جدید، شهروندان کشورها را به طرز فزاینده ای قادر می سازد تا با دولت ها وارد تعامل شوند، نظرات خود را بیان کنند، تلاش هایشان را هماهنگ کرده و حتی پیش دستی کرده و از نظارت مقامات دولتی فرار کنند. در عین حال، دولت ها نیز قدرت های جدیدی بر مبنای فناوری های نوین بدست می آورند تا بواسطه آن، نفوذ و سلطه خود بر مردم کشورهایشان را با استفاده از سیستم های جاسوسی شنود و توان کنترل زیرساخت های دیجیتال افزایش دهند. به طور کلی، دولت ها به شدت تحت فشار قرار خواهند گرفت تا رویکرد فعلی خود در قبال سیاست گذاری و تعامل با مردم را تغییر دهند چرا که نقش اصلی آنها در اجرای سیاست به دلیل ظهور و بروز منابع جدید رقابت و فرایند تقسیم قدرت که به واسطه فناوری های نوین میسر شده، کمرنگ تر از گذشته می شود.

در نهایت این توانایی نظام های دولتی و مقامات بخش دولتی برای وفق دادن خود با این شرایط جدید است که بقا و ادامه حیات آنها را تعیین می کند. اگر آنها ثابت کنند که قادرند با دنیایی از تغییرات دردسرساز کنار بیایند و میزان شفافیت و بهره وری را افزایش دهند، پابرجا خواهند ماند. در غیر این صورت با مشکلات فزاینده ای روبرو خواهند شد. این مسئله به ویژه در حوزه قانونگذاری و اجرای مقررات و قوانین مصداق بسیار دارد. در زمان انقلاب صنعتی دوم، تصمیم سازان دولتی زمان کافی برای مطالعه یک مسئله خاص و ارائه پاسخ و واکنش مناسب در چهارچوب قانونی در اختیار داشتند. اما چنین رویکردی دیگر کاربردی ندارد. با توجه به سرعت بالای تغییرات و اثرگذاری های گسترده که در انقلاب صنعتی چهارم شاهد آن هستیم، قانونگذاران و سیاستمداران در این زمینه تا حد بی سابقه ای به چالش کشیده شده و تعداد قابل توجهی نیز ثابت کردند که توان هماوری در این حوزه را ندارند.

اثرگذاری بر مردم

در نهایت، انقلاب صنعتی چهارم نه تنها آنچه را که انجام می دهیم تغییر می دهد بلکه در اینکه چه کسی باشیم نیز تغییراتی را اعمال می سازد. این انقلاب بر هویت ما و تمام مسائل مرتبط با آن اثرگذار خواهد بود: از جمله بر حس برخورداری از حریم خصوصی، درک ما از مفهوم مالکیت، الگوهای مصرفی، زمانی که به کار و استراحت اختصاص می دهیم، چگونگی توسعه شغل و حرفه، پرورش مهارت ها، ملاقات با دیگران و گسترش روابط با دیگران.

اما یکی از مهمترین چالش های فردی فناوری های اطلاعاتی جدید، حریم خصوصی است. درک این مسئله به صورت غریزی ممکن است چرا که مسئله حریم خصوصی بخشی جدانشدنی از زندگی هر فرد است. به اشتراک گذاری اطلاعات فردی و ردیابی آن ها بخش مهمی از ارتباطات در دنیای جدید را تشکیل می دهد. مباحثات درباره مسائل بنیادین از جمله تأثیر از دست دادن کنترل بر داده ها و اطلاعات شخصی در زندگی در آینده شدیدتر و پیچیده تر می شود. علاوه براین، انقلاب های در حال وقوع در حوزه فناوری های زیستی و هوش مصنوعی که با افزایش طول عمر، سلامت، درک و توانایی های فردی بشر معنای جدیدی به زندگی امروزی بخشیده، بشر امروزی را مجبور خواهد ساخت تا مرزهای اخلاقی خود را بازتعریف کند.

با وجود همه اینها، نه فناوری های جدید و نه چالش ها و مشکلاتی که به دنبال آنها ناگزیر خواهند بود، مواردی نیستند که بشر امروزی نتواند آنها را کنترل کند. هر یک از ما انسان ها از طریق تصمیماتی که هر روز در مقام شهروند، مصرف کننده و یا سرمایه گذار اتخاذ می کنیم، در هدایت این انقلاب نوین در مسیر خود مسئولیم. بنابراین لازم است تا این انقلاب را به سمت آینده ای هدایت کنیم که منعکس کننده اهداف و ارزش های مشترک باشد؛ آینده ای که مردم و انسان ها نخستین اولویت آن باشند و باید بدانیم که انقلاب صنعتی چهارم این ظرفیت را دارد تا بشر امروزی را به ربات هایی انسان نما تبدیل کرده و قلب و روح مان را از بین ببرد اما با بهره گیری از روی دیگر سکه این انقلاب صنعتی نوین، می توان بشر را به آگاهی اخلاقی و جمعی بر مبنای حس سرنوشت مشترک رساند. همه اینها فقط و فقط به خود ما بستگی دارد.

سرعت و مقیاس تغییرات تکنولوژیکی بقدری پرسرعت هستند که برخی پیش بینی ها از ورود بشر به انقلاب چهارم صنعتی و دنیای هوش مصنوعی (AI)، اینترنت اشیاء و حجم عظیم داده ها خبر می دهند.

سرعت و مقیاس تغییرات تکنولوژیکی بقدری پرسرعت هستند که برخی پیش بینی ها از ورود بشر به انقلاب چهارم صنعتی و دنیای هوش مصنوعی (AI)، اینترنت اشیاء و حجم عظیم داده ها خبر می دهند. درواقع، تغییرات با چنان سرعتی در حال روی دادن هستند که عقب گرد و تلاش برای درک این پدیده تقریبا غیرممکن است. کلاوس شوآب (مدیراجرایی مجمع جهانی اقتصاد) از این وضعیت با عنوان سونامی یاد می کند: “نشانه های اندکی را در ساحل مشاهده می کنید و ناگهان موجی بلند می شود.” این تغییرات بقدری متنوع و گسترده هستند که به جای سوار شدن بر موج ها، اجازه می دهیم که آنها بر ما غلبه کنند.

انقلاب صنعتی چهارم و سونامی داده

کی از چالش های متنوع و شگفت انگیزی که امروزه  با آن مواجه هستیم ، نحوه درک و برخورد مناسب با تحولات جدید فناوری است . ما در آغاز یک تحول بزرگ هستیم که می تواند تغییرات گسترده و عمیقی را در ابعاد مختلف حیات بشری نظیر روش زندگی ، شیوه کار کردن و نحوه ارتباط با دیگران به دنبال داشته باشد و خالق یک دنیای جدید گردد . دنیایی که مملو از داده و دستگاه های متصل به اینترنت خواهد بود که هر یک قادر به جمع آوری و پردازش اطلاعات  در مقیاس بسیار گسترده ای می باشند .  هم اینک حجم داده تولید شده توسط تلفن های هوشمند ، دوربین های دیجیتال ، حسگرها و شبکه های اجتماعی بیش از هر زمان دیگری است . حجم اطلاعات تولید شده در طی 18 ماه ،  بیش از تمامی داده تولید شده از بدو خلقت بشر  است . حجم آپلود فایل های ویدیویی بر روی یوتیوب تنها در سه دقیقه بیش از تولید فیلم در تمامی استودیوهای هالیوود درطی یک سال است .  انفجار اطلاعات قطعا شیوه کار کردن ما را در آینده تغییر خواهد داد و بسیاری از مشاغل فعلی حذف و مشاغل جدیدی ایجاد خواهد شد . داده ، ماده خام بسیاری از فعالیت ها نظیر اتوماسیون ، هوشمندترشدن کارها و هوش مصنوعی خواهد شد . مطالعه ای که اخیر توسط دانشگاه اکسفورد انجام شده است ، نشان می دهد که بیش از 35 % تمامی مشاغل در انگلستان در طی 20 سال آینده در معرض ریسک به دلیل اتوماسیون می باشند . 
از این تحولات بزرگ با نام انقلاب صنعتی چهارم نام برده می شود . ابعاد ، مقیاس و پیچیدگی این تحول بزرگ نشان دهنده این موضوع است که چهارمین انقلاب صنعتی مشابه چیزهایی که تاکنون بشر تجربه کرده است ، نخواهد بود . نقاط مشترک و وجه تمایز این تحول بزرگ با انقلاب های بزرگ گذشته و همچنین آشنایی با فناوری هایی که دارای نقشی تعیین کننده می باشند از جمله موضوعات مورد علاقه  بسیاری از متخصصان ، خصوصا کارشناسان فناوری اطلاعات و ارتباطات می باشد . چراکه فونداسیون اصلی این انقلاب با تکیه برانقلاب دیجیتال و دستاوردهای ملموس آن بنا نهاده شده است . 
 ما همچنان درگیر درک کامل سرعت و وسعت این انقلاب جدید هستیم . وجود امکانات نامحدود جهت ارتباط میلیون ها انسان توسط دستگاه های موبایل ، افزایش بی سابقه توان پردازش، توانمندی های ذخیره سازی و دستیابی به دانش ، سرعت و وسعت این انقلاب را به مراتب بیش از نمونه های پیشین کرده است . تاثیر متقابل پیشرفت های تکنولوژیکی بر یکدیگر ، پوشش فیلدهایی با گستره وسیع نظیر هوش مصنوعی ، رباتیک ، اینترنت اشیاء ، وسایط نقلیه خودمختار ، چاپ سه بعدی ، نانوتکنولوژی ، بیوتکنولوژی ، علم مواد ، ذخیره سازی انرژی و محاسبات کوانتومی ، صرفا نمونه های اندک از دستاوردهای انقلاب صنعتی چهارم است که گرچه ممکن است برخی از نوآوری های فوق در مراحل ابتدایی باشند ولی هم اینک با رسیدن به  یک نقطه عطف ، می توانند یکدیگر را در ترکیبی از دنیای فیزیکی ، مجازی و بیولوژیکی تقویت نمایند . 
با ظهور مدل های جدید کسب و کار، تغییر اولویت ها ، اصلاح سیستم های تولید، مصرف، حمل و نقل و عرضه شاهد بروز تغییرات عمیق در تمام صنایع خواهیم بود . همچنین در جبهه اجتماعی ، شاهد یک شیفت پاردایم جدی در حوزه های متنوع کاری و ارتباطی می باشیم . این حجم از تغییرات در مقایسه با گذشته از لحاظ اندازه ، سرعت و دامنه  بی سابقه و تاریخی  است . پیچیدگی و همبستگی بین تحولات در بخش های مختلف، به این معنی است که تمام ذینفعان جامعه جهانی ( به عنوان نمونه دولت ها و بنگاه های کسب و کار) مسئولیت کار با یکدیگر برای درک بهتر روند پیش رو را دارند . آشنایی با دستاوردها و تاثیرات مثبت و منفی  انقلاب صنعتی چهارم برای تمامی کسانی که علاقه مند به آینده هستند و تمایل به استفاده از فرصت های این تحول بزرگ و ایجاد یک جایگاه بهتر را دارند ، بسیار حیاتی است .  

انقلاب صنعتی چهارم و ویژگی های بارز آن 
بسیاری از دانشگاهیان و متخصصان تحولاتی را که از آن به عنوان چهارمین انقلاب صنعتی یاد می شود را به عنوان بخشی از انقلاب صنعتی سوم در نظر می گیرند و اعتقاد چندانی به واژه "انقلاب صنعتی چهارم" ندارد . در مقابل ، بسیاری از اهل فن بر این باورند که به سه دلیل عمده یک انقلاب صنعتی چهارم و منحصربفرد در حال ظهور است . پروفسور Klaus Schwab ، موسسس و مدیراجرایی مجمع جهانی اقتصاد کتابی با عنوان The Fourth Industrial Revolution منشتر کرده است که در آن بطور کامل ویژگی ها و وجه تمایز چهارمین انقلاب صنعتی  را نسبت به سه انقلاب گذشته تشریح کرده است .  در شکل 1 ، بطور خلاصه به برخی از این دلایل اشاره شده است .  

  شکل 1 : مهم ترین ویژگی های چهارمین انقلاب صنعتی

 انقلاب صنعتی چهارم با نگاهی به تحولات پیشین 
واژه انقلاب نشان دهنده تغییرات ناگهانی و بنیادی است . زمانی که فناوری های جدید و روش های درک جهان، باعث ایجاد تغییرات عمیق و گسترده در سیستم های اقتصادی و ساختارهای اجتماعی می شود ، زمینه بروز یک انقلاب فراهم می گردد . تاکنون ، شاهد بروز انقلاب های متعددی در تاریخ بوده ایم . تغییراتی که هر یک در برهه ای از تاریخ ( به عنوان یک چارچوب مرجع ) اتفاق افتاده و سال ها هم بطول انجامیده است . اولین تغییر عمیق در زندگی انسان ( گذار از دوران شکار برای تامین مایحتاج روزانه به دوران کشاورزی ) حدود 10،000 سال قبل اتفاق افتاد . این تحول بزرگ با اهلی کردن حیوانات آغاز گردید . انقلاب کشاورزی با ترکیب تلاش انسان و حیوان ، باعث بروز تحولات گسترده تری  در حوزه های مختلفی نظیر تولید مواد غذایی ، حمل و نقل و ارتباطات گردید و بهبود محصولات غذایی ، رشد جمعیت ، توسعه محل سکونت انسان ، پیدایش شهر نشینی و توسعه شهرها را به دنبال داشت . پس از انقلاب کشاورزی ، شاهد بروز یک سری دومینو مانند از تحولات بزرگ صنعتی بودیم که شروع آنها به نیمه دوم قرن 18 برمی گردد . سرآغاز این تحولات بزرگ با گذار از دوران تمرکز بر قدرت عضلانی به قدرت مکانیکی شروع گردید تا عصر حاضر که شاهد انقلاب صنعتی چهارم هستیم که مهمترین دستاورد آن ، توسعه قدرت شناختی در جهت تقویت و تکثر تولیدات انسانی است .  در شکل 2 ، ویژگی چهار انقلاب صنعتی از آغاز تاکنون نشان داده شده است .

  شکل 2 : ویژگی های چهار انقلاب صنعتی

اولین انقلاب صنعتی، از سال 1760 شروع و تا حوالی سال 1840 ادامه یافت . در این دوران به دنبال ابداع موتور بخار ، شاهد ساخت و راه اندازی خطوط ریلی بودیم که ماحصل آن تولید مکانیکی بود . دومین انقلاب صنعتی  از اواخر قرن نوزدهم شروع و تا ابتدای قرن بیستم ادامه یافت . در این دوران به دنبال ابداع جریان الکتریسیته ، امکان تولید انبوه  و راه اندازی خطوط مونتاژ فراهم گردید . سومین انقلاب صنعتی در دهه 1960 میلادی آغاز گردید که معمولا از آن با نام انقلاب دیجیتالی و یا کامپیوتر نام برده می شود . توسعه نیمه هادی ها ، محاسبات مبتنی بر مین فریم ها ( دهه 1960 ) ، محاسبات مبتنی بر کامپیوترهای شخصی ( ده های 1970 و 1980 ) و اینترنت ( دهه 1990 ) از جمله دستاوردهای مهم این دوران می باشد .   
با توجه به تعاریف مختلف و استدلال های علمی مورد استفاده برای توصیف سه انقلاب صنعتی تاکنون، بسیاری از اهل فن و کارشناسان بر این باور هستند که ما در آغاز یک انقلاب صنعتی چهارم هستیم که از اوایل قرن حاضر شروع شده است و کاملا متکی بر انقلاب دیجیتالی است . در این انقلاب ، ما شاهد اینترنتی به مراتب وسیع تر و فراگیرتر با توان بالا و تاکید بر نقش محوری موبایل اینترنت ، کوچک تر شدن حسگرها ، افزایش توان حسگرها ، کاهش قیمت حسگرها ، هوش مصنوعی و یادگیری ماشین خواهیم بود. 

ریشه ها و زمینه های انقلاب صنعتی چهارم  
فن آوری های دیجیتال که سخت افزار، نرم افزار و شبکه های کامپیوتری را در هسته خود دارند جدید نیستند، اما در مقایسه با انقلاب صنعتی سوم، آنها پیچیده تر و یکپارچه تر شده اند تا زمینه را برای بروز تحولات بزرگ در جوامع و اقتصاد جهانی به دنبال داشته باشند . این مهم ترین دلیلی است که پروفسور Erik Brynjolfsson و Andrew McAfee در دانشگاه MIT از آن به عنوان دوران  the second machine age نام می برند . عنوان کتابی با همین نام که توسط ایشان در سال 2014 منتشر شده است  و در آن به این موضوع مهم اشاره شده است که جهان هم اینک در یک نقطه عطف قرار گرفته است که اثرات این فناوری های دیجیتال با " نیروی کامل" از طریق اتوماسیون و ایجاد "چیزهای بی سابقه " آشکار خواهد شد.
در آلمان بحث بر روی  Industry 4.0  مدت زمانی است که آغاز شده است . واژه ای که اولین مرتبه در نمایشگاه هانور و در سال 2011 مطرح گردید تا به کمک آن توضیح داده شود که چگونه این انقلاب می تواند سازمان زنجیره ارزش جهانی را متحول نماید . با ایجاد کارخانه های هوشمند ، انقلاب صنعتی چهارم دنیایی را ایجاد خواهد کرد که در آن سیستم های مجازی و فیزیکی تولید در سراسر جهان با  یک روش انعطاف پذیر همکاری می کنند . مهمترین دستاورد رویکرد فوق ، سفارشی سازی محض محصولات و ایجاد مدل های جدید عملیاتی است .
چهارمین انقلاب صنعتی صرفا محدود به ماشین آلات و سیستم های هوشمند و متصل نیست و دامنه آن بسیار گسترده تر می باشد و شاهد سونامی تحولات همزمان در حوزه های مختلف دیگری نظیر توالی ژن ، فناوری نانو ، انرژی های تجدید پذیر و محاسبات کوانتومی خواهیم بود . تلفیق فناوری های فوق و تعامل آنها با یکدیگر در زمینه های فیزیکی ، دیجیتالی و بیولوژیکی است که چهارمین انقلاب صنعتی را با انقلاب های قبلی متمایز می نماید .
درانقلاب صنعتی چهارم ، فناوری های نوظهور و نوآوری های وسیع در مقایسه با گذشته و در ابعاد به مراتب گسترده تر و با سرعت بالایی بکار گرفته می شوند تا بخش های بیش تری از واقعیت های جهان هستی را آشکار نمایند . تاکنون بیش از 17% ساکنین جهان با جمعیتی بالغ بر 3 / 1 میلیارد نفر نتوانسته اند از دستاوردهای مهم انقلاب صنعتی دوم ، یعنی جریان الکتریسیته بهره مند شوند ( عدم دسترسی به برق ) . این وضعیت در خصوص انقلاب صنعتی سوم نیز صادق است و بیش از نیمی از جمعیت جهان ، حدود 4 میلیارد نفرکه اکثریت آنها در کشورهای درحال توسعه زندگی می کنند ، قادر به دسترسی به اینترنت نمی باشند . بیش از تقریبا 120 سال طول کشید تا دستاوردهای انقلاب صنعتی اول به محدوده های خارج از اروپا برسد در مقابل ، اینترنت  در زمانی کمتر از یک دهه توانسته است در سراسر جهان گسترش یابد . همچنان می توان از اولین انقلاب صنعتی درس هایی را آموخت . به این معنی که میزان و شیوه استفاده از نوآوری های فناوری درجامعه،  ارتباط معنی داری با پیشرفت آن جامعه دارد . علاوه بر این که دولت ، نهادهای عمومی و بخش خصوصی هر یک می بایست به درستی نقش خود را ایفا کنند ، شهروندان نیز می بایست درعمل مزایای بلند مدت آنها را مشاهده نمایند .
به باور بسیاری از کارشناسان ، چهارمین انقلاب صنعتی همانند سه انقلاب صنعتی قبلی ، قدرتمند ، تاثیرگذار و از لحاظ تاریخی مهم خواهد بود . علی رغم صحت گفته فوق ، در این رابطه نگرانی های وجود دارد که در صورت عدم پاسخ درست و به موقع به آن، این امکان و یا احتمال وجود خواهد داشت که پتانسیل های موجود در بطن چهارمین انقلاب صنعتی جهان به دو دلیل محدود و کاهش یابند:

•  سطوح مورد نیاز از رهبری و درک تغییرات در تمامی بخش ها با توجه به نیاز به بازنگری نظام های اقتصادی ، اجتماعی و سیاسی جهت پاسخ گویی به انقلاب صنعتی چهارم ، اندک است . در نتیجه، هم در سطح ملی و هم در سطح جهانی، چارچوب قانونی لازم برای حاکمیت انتشار نوآوری و کاهش اختلالات احتمالی در بهترین حالت ناکافی است و در بدترین حالت در دسترس نیست.
•  جهان فاقد یک رویکرد منسجم ، مثبت و روایت مشترک برای ترسیم فرصت ها و چالش های انقلاب صنعتی چهارم است . روایتی که وجود آن اگر مد نظر ما توانمند ساختن مجموعه ای متنوع از افراد و جوامع باشد و بخواهیم از برخی واکنش های متداول علیه تغییرات بنیادی جلوگیری کنیم ،  ضروری است

دستاوردها و انتظارات انقلاب صنعتی چهارم  
در چهارمین انقلاب صنعتی ، تحقق ارتباطات دیجیتالی  توسط فناوری های نرم افزاری باعث بروز تغییرات اساسی در جوامع بشری می گردد . ابعاد این تاثیرات و سرعت بروز این تحولات ، باعث می گردد که تحول پیش رو در مقایسه با  سایر انقلاب های صنعتی روندی کاملا متفاوت و متمایز را دنبال نماید. در نظرسنجی انجام شده توسط مجمع جهانی اقتصاد و با مشارکت بیش از 800 مدیراجرایی برجسته از آنها سوال شده است که پیش بینی شما از فناوری ها چیست ؟ چه زمانی را برای رواج آنها در سطح جامعه  متصور هستید ؟ چه مدت زمانی بطول خواهد انجامید تا  پیامد این تغییرات توسط افراد ، سازمان ها ، دولت ها و جوامع بطور کامل درک شود  ؟ 
ماحصل این نظرسنجی در سال 2015 و با نام Deep Shift – Technology Tipping Points and Social Impact  منتشر گردید . در این گزارش  به 21 فناوری مطرح و تاریخ مطرح شدن آنها اشاره شده است . شکل 3 ، روند این تغییرات بزرگ را در بازه زمانی 2018 تا 2027 نشان می دهد .  نتایج نشان می دهد  که در سال های آغازین دهه بعد شاهد بروز تحولات بزرگی خواهیم بود . 
 

  شکل 3 : پیش بینی تغییرات بزرگ در فاصله زمانی 2018 تا 2027